KLİNİK ÖZELLİKLER
YAB’nin önde gelen belirtileri anksiyete, motor gerginlik, otonom işlevlerde artış ve bilişsel uyarılmışlık halidir. Anksiyete(SIKINTI, BUNALTI) aşırıdır ve gündelik faaliyetleri olumsuz yönde etkiler. Gerginliğin göstergeleri çoğunlukla baş ağrısı, huzursuzluk ve ellerde titremedir. Hastalar bazen bunu içim titriyor şeklinde ifade ederler.. Ayrıca bu hastalar bulundukları ortamı sürekli olası tehlikeler açısından gözden geçirirler.YAB’de belirtilerin premenstrüel dönemde şiddetlenmesi sık karşılaşılan bir durumdur..
Bu hastalar çoğunlukla önce birinci basamak sağlık kurumlarına ya da dahiliye kliniklerine somatik belirtileri nedeniyle başvururlar.Yukarıda sıralanan anksiyetenin periferik belirtileri ya da gastrointestinal sisteme ait belirtiler başvuruda ön plana çıkar.
Yapılan tıbbi tetkikler sonucunda çoğunlukla tıbbi bir hastalık saptanmaz. Hastalar, eğer psikiyatri kurumu ya da uzmanına sevkedilirlerse, ya psikiytarik tanıyı kabul eder ve tedaviye başlarlar ya da bunu kabullenmez ve doktor doktor dolaşmaya devam ederler. Birinci basamak kurumlarında yapılan araştırmalara göre, bazı hastalara da yalnızca anksiyolitikler verilmektedir. Bu ise, kötüye kullanım/bağımlılık riskine neden olduğu gibi, kalıcı bir tedavi de sağlamaz.
TANI
DSM-IV’e göre tanı ölçütleri
En az altı ay boyunca günlerinin çoğunda belli sayıda olay ya da faaliyetle ilgili (iş ya da okul başarısı gibi) aşırı endişe (kötü bir şey olacakmış hissi)
Kişi bu endişeyi kontrol etmede zorlanır
Anksiyete ya da endişe aşağıdaki alt belirtiden en az üçüyle bağlantılıdır.
Huzursuzluk ya da uçurumun kenarında gibi hissetme
Kolay yorulma
Yoğunlaşma zorluğu ya da zihnin boşalması
İrritabilite
Kas gerginliği
Uyku bozukluğu (uykuya dalma ya da uykuyu sürdürmede güçlük, veya huzursuz, verimsiz uyku)
Anksiyete ya da endişenin kaynağı başka bir 1. Eksen bozukluğuna bağlı değildir (panik nöbeti geçirme, toplum içinde utanılacak duruma düşme, kirlenme, evden ya da yakın akrabalardan uzak kalma, kilo alma, ciddi bir hastalığa yakalanma korkuları gibi).
Anksiyete, endişe veya fiziksel belirtiler kişinin toplumsal, mesleki veya diğer önemli işlev alanlarında klinik olarak belirgin zorlanma ya da bozulmaya yol açar.
Bozukluk belli bir maddenin (madde kötüye kullanımı, ilaç gibi), genel tıbbi durumun (hipertiroidi gibi) doğrudan etkisine bağlı değildir ve yalnız bir Duygudurum Bozukluğu, Psikotik Bozukluk ya da Yaygın Gelişimsel Bozukluk esnasında görülmez.
GİDİŞ VE PROGNOZ
YAB erken başlayan (yirmili yaşlar) ve sinsi seyreden bir rahatsızlıktır. Genellikle 25 yaşından sonra başladığı ve psikiyatrik tedaviye yaklaşık 10 yıl sonra ulaşabildiği görülmektedir.
Remisyon oranının farklı çalışmalarda % 15 gibi düşük olduğu görülmekte, bu rahatsızlık kronik ve yineleyici bir gidiş göstermektedir. Tam remisyona ulaşan hastaların yaklaşık % 15’inde 1 yıl sonra nüks görülmekte, nüks oranı eştanı saptananlarda daha yüksek olmaktadır. 9 yıllık bir izleme çalışmasında düzelme oranın % 25, sosyal ya da mesleki yetiyitimine uğrayanların oranının % 60 olduğu görülmüştür.
YAB’nin kişi için olduğu kadar toplum için de yüklü bir maliyeti vardır. Mesleki yetiyitiminin yarattığı iş gücü kaybına ek olarak, açıklanamayan bedensel belirtiler nedeniyle yapılan tıbbi tetkikler ve sağlık kurumlarına başvurular da ekonomik yükü artırmaktadır.
Bozukluğun zamanında tanınması, alkol veya anksiyolitik kötüye kullanımı, yetiyitimi gibi komplikasyonları gelişmeden doğru şekilde tedavi edilemesi, hastalığın yarattığı yükü azaltacaktır.
TEDAVİSİ
1)ANTİDEPRESANLAR
Trisiklik Antidepresanlar: İmipramin ( TOFRANİL), Klomipramin (ANAFRANİL) vb…
SSRI: Serotonin gerialım engelleyicisi ilaçlardır.
Fluoksetin (PROZAC, DEPREKS, ZEDPREX, FULSAC)
Paroksetin ( PAXİL, SEROKSAT)
Fluvoksamin (FAVERİN)
Sertralin ( LUSTRAL, SERALİN, SERDEP, SELECTRA)
Citalopram ( CİPRAM, ESLOPRAM, CİTARA, CİTOL, CİTOLAP)
Essitolaprom ( CİPRALEX)
Buspiron ( BUSPON)
SNRI: Venlafaksin ( EFFEXÖR)
2) benzodiazepinler
3)PSİKOTERAPİLER: Antidepresan ilaçlara ek olarak uygulanır.
KAYNAKLAR:
1. Anksiyete Bozuklukları, Editör: Prof. Dr. Raşit Tükel