Bağımlılık potansiyeli nedeniyle ruh sağlığı sorunları içerisinde yer alan sigaranın, sağlık açısından olumsuz etkileri bilinmektedir. Dahası, ruhsal sorunları olan bireylerde sigara bağımlılığı daha fazla görülmekte ve bireyi daha fazla tehdit etmektedir. Sigarayı bıraktıktan sonra yoksunluk belirtilerinin yaşanması, sigara bağımlılığının tedavisinde psikolojik yöntemlerin kullanılması gibi nedenlerden dolayı sigara bağımlılığı aynı zamanda ruhsal bir problemdir.
Sigara Bağımlılığı ve Ruhsal Hastalıklar İlişkisi
Sigara bağımlılığı, en az bir aylık bir süre içinde düzenli sigara kullanma, sigarayı bırakınca yoksunluk belirtileri yaşama, zararlarını görmeye rağmen bırakamama ve başarısız sigara bırakma girişimlerinin olması şeklinde tanımlanmaktadır.
Sigara, yapısında bulundurduğu nikotin maddesi nedeniyle fiziksel bağımlılık yapmaktadır. Nikotin, eroin ve kokain gibi bağımlılık yapıcı bir madde olduğu için, sigara bağımlılığı aynı zamanda nikotin bağımlılığı olarak da adlandırılmaktadır. Bu nedenle de sigara bağımlılığı ve nikotin bağımlılığı aynı anlamda kullanılabilmektedir. Sigara dumanı ile vücuda alınan nikotin sinir sistemini etkileyerek uyanık kalma, rahatlama, dikkati toplama, keyif almaya yol açmaktadır. Bu etkiler, sigara kullanımını pekiştirerek, bireylerin sigara kullanmayı sürdürmesine ve sigara bağımlısı olmasına neden olmaktadır.
Sigara kullanmaya başlamada ve sigara bağımlılığının oluşmasında psikolojik nedenlerin önemli bir rolü vardır. Sigara, genellikle ergenlik döneminde kullanılmaya başlanmaktadır. Bu dönemde sigaraya başlamayı etkileyen nedenler arasında merak, özenti, akran baskısı, sosyal kabul görme, bağımlı kişilik özelliği, stresle baş etmede yetersizlik, özgüven azlığı, hayır diyememe, çeşitli kişilik bozuklukları ve ruhsal sorunların etkili olduğu bildirilmektedir.
Sigara bağımlılığı uzun süreli bir hastalığa benzetilebilir. Bu hastalıktan kurtulmak için kısa süreli bir tedavi yöntemi yoktur. Bağımlı kişilerin tedavisinde, kişinin hem fiziksel hem de psikolojik bağımlılığını ortadan kaldıracak yöntemlere ihtiyaç vardır. Sigara bırakma, genellikle tek denemede başarı elde edilemeyen, birkaç deneme ve uzun süreli bir çaba sonrasında ulaşılan bir süreçtir.
- Sigara Bağımlılığının Daha Fazla Görüldüğü Durumlar:
- Panik atak,
- Sosyal fobi,
- Travma sonrası stres bozukluğu,
- Anksiyete bozuklukluğu
- Psikotik bozukluklar
Sigara bağımlılığı ve şizofreni ilişkisiSigaranın içinde bulunan nikotin psikiyatrik hastalığı olan bireylerde kullanılan ilaçların etkisini değiştirebilmektedir.
Psikiyatrik hastalıkları olan bireylerde sigara bağımlılığı genel nüfusa göre daha fazla görülmektedir. En önemli psikiyatrik bozukluklardan birisi olan şizofreni hastalarının yaklaşık % 50-80’i aynı zamanda sigara bağımlısıdır. Şizofrenler daha ağır sigara içicisidir ve sigarayı bırakmaya daha az isteklidirler. Sigara, beyindeki çeşitli etkileşimler ve şizofrenide kullanılan bazı ilaçların yan etkilerini azalttığı için hastalar tarafından daha fazla kullanılmaktadır.
Sigara bağımlılığı ve depresyon ilişkisi
Sigara bağımlılığı ile depresyon arasında bir ilişki olup olmadığı birçok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Yapılan bazı araştırmalarda, majör depresyon ile sigara bağımlılığı arasında ilişki olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmalarda yaşamının belirli bir döneminde majör depresyon geçirmiş kişilerde sigara kullanımı bu hastalığı olmayanlara göre oldukça yüksek bulunmuştur. Sigara bağımlılarında depresyon geçirme olasılığı sigara bağımlısı olmayanlara göre iki kat fazla olduğu ifade edilmektedir.
Depresyonu olan bireylerde sigara bağımlılığı oranı artarken, zaten sigara bağımlısı olan bireylerde depresyonun olması da bu bireylerin daha fazla sigara içerek bağımlılıklarının artmasına yol açmaktadır. Bu nedenle de depresyonu olan bireylerin sigara bırakmada daha başarısız oldukları görülmüştür.
Stres Yönetimi
Stres, yaşamımızın kaçınılmaz bir parçasıdır. Stres her gün karşılaşabileceğimiz ve olmasını arzu etmediğimiz koşullara bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Stres pozitif etkilere sahip olabildiği gibi, negatif etkilere de sahip olabilmektedir. Yüksek düzeyde olmayan ve kontrol edilebilen stres kişinin yaşamına heyecan katarak başarılı olmasını sağlarken, yoğun düzeydeki stres hastalıklara yatkınlığı artırabilmektedir.
Sigarayı bıraktığınız zaman nikotin yoksunluğundan dolayı vücudunuzda aşağıda yer alan bazı stres belirtiler ortaya çıkacaktır. Ancak bu belirtiler giderek azalacak ve 2–3 hafta içinde kendiliğinden kaybolacaktır. Öncelikle bu stresinizi tanımanız ve kabul etmeniz gerekir. Stresinizi inkâr etmenin size hiçbir yararı olmayacaktır. Kendinizde mevcut olan stresinizin nedenlerinin farkına vardıktan sonra strese nasıl tepki verdiğinizi, hangi yollarla baş etmeye çalıştığınızı anlamaya çalışın. Örneğin, yoğun öfke mi yaşarsınız, ağlar mısınız, biriyle mi paylaşırsınız? Bu tepki biçimlerinizi tanımanız son derece önemlidir. Bu nedenle kullandığınız yöntemin uygun bir yöntem olup olmadığına karar vermeniz gerekir. Kullandığınız yöntemin sizin için uygun bir baş etme yöntemi olup olmamasına bağlı olarak yöntem değiştirebilirsiniz ve daha etkili baş etme yöntemlerini seçebilirsiniz .
Stres Belirtileri:
- Fiziksel Belirtiler: Kalp vurum sayısının hızlanması, kan basıncında artış, nefes darlığı, çarpıntı, baş ağrısı, sıcak ve soğuk basması, terleme, mide ve bağırsak sisteminde bozukluk, mide krampları, seslere duyarlılık, uykusuzluk, düzensiz uyku, ellerde ve bacaklarda titreme, bitkinlik, kas gerginliği, kas ve eklem ağrıları gibi.
Duygusal Belirtiler : Sıkıntı, gerginlik, huzursuzluk, durgunlaşma, kayıtsızlık, çöküntü, sinirlilik, kaygı, kızgınlık, endişe, karamsarlık vb.
Zihinsel Belirtiler : Unutkanlık, dikkati toplayamama, kararsızlık, organize olamama, ilgi azalması, yaratıcılıkta azalma, işlem hatalarında artış, zihinsel durgunluk, sürekli olumsuzluklar üzerinde durma vb.
Davranışsal Belirtiler : İştahta azalma ya da artma, çok konuşma, sigara içme (artış), alkol ve kafein alma, stres yaratan olay ya da durum hiç olmamış gibi davranma vb.