Hayat, toplamı kocaman bir sıfır eden çok bilinmeyenli denklemdir. Kök içinde beşiksküp artı dokuz ye üzeri onaltı artı parantez içinde üç ikskare artı dört ye üzeri üç eksi yedi eşittir sıfır. Hatırlıyorsunuz değil mi bu tür denklemleri. Bu öğrendiklerimiz gerçek hayatta ne işimize yarayacak diye öfkeyle sorardık kendi kendimize. Yıllar sonra anladım ki işe yarıyormuş: Ürkütmeden bizi, korkutmadan, hayatın ta kendisini formüle etmişler, çaktırmadan. Yani uğraşacaksınız üzeri çok koşturacaksınız, parantez içinde yorulacak, çabalayacaksınızın karekökünü alıp bundan geceleri yatağa girmeden önceki yarına dair iyimserliğinizi çıkarıp bir eşittir koyacak ve eşitliğin sağında size alaycı alaycı gülen, hain, ukala bir sıfırı göreceksiniz.
Şizofren matematikçi John Forbes Nash'in yaşamını konu alan Akıl Oyunları bu yılın En İyi Film Oscarı'nı aldı. Macar matematikçi Neumann'ın temelini attığı kuramı genişleterek oyun teorisini ortaya koyan ve bunu kendi adıyla anılan bir denge mantığıyla formüle eden John Nash, bu teorisiyle Nobel Ödülü almıştı.
Oyun Teorisi'ne göre iki türlü oyun vardır: Toplamı sıfır eden ve etmeyen oyunlar. Bana göre ise tek bir oyun vardır ama, ben ne deliyim ne de dahi, sözüme kimse itibar etmez.
Poker toplamı sıfır eden bir oyundur, çünkü bir oyuncunun oyunun her bir aşamasında kaybettiği kadar diğer oyuncu/oyuncular kazanır. Bir taraf artarken diğer taraf aynı oranda eksildiği için oyun sıfırda dengeye gelir. Yani birini seviyorsanız, dengeli bir ilişki için sevilmemeniz gerekir. Oyunun kuralı bu! Deneyimlerinize, etrafınıza bakın. Karşılıksız sevenler hiç mesut olmaz derler. Çünkü eşitlik sıfırda dengelenecektir. Gece ile gündüz arasındaki ilişki yirmidört saat süren bir kovalamaca oyunu gibi düşünüldüğünde, bir günün toplamı da haindir. Birinin karanlık ömrünün birkaç dakika uzaması, diğerinin aydınlığından aynı miktarda çalmak anlamına geldiğinden ukaladır. Ukala ve haindir sıfır.
Biri bir yerde ağlıyorsa, onu sıfıra eşitleyecek, dudağın kenarına istemeye istemeye de olsa yerleşmiş eşitlik sağlayıcı bir gülüş vardır mutlaka.
Günde bilmem kaç kişi doğuyorsa, bunu sıfırla biten demografik bir denkleme acımasızca tamamlayacak mutlak ölümler, ya da aradaki farkı kapatacak kadar yaşayan ölüler vardır.
Elde var sıfır...
John Nash, uzun yıllar boyunca şizofreniyle savaştı ve bir gün yendi. Karısı Alicia'nın ona duyduğu aşkla yendi şizofreniyi. Ama burada da oyunun toplamı sıfırdı çünkü, Alicia, mükemmel bir aşk dopingiyle eşi John'a destek olurken, John onu sevemezdi, şizofrendi çünkü. Aşkın gözü kapalı, ölmeye gönüllü, karşılık beklemeyen savaşçıları, hastalığın amansız askerlerini yendiler. Bu da bir karşılaşmaydı, savaş oyunuydu, çetin bir cephede geçti. Bir taraf ağır ağır, yara ala ala eksilirken bir taraf azimle ilerledi düşman karargahının içindeki sıfıra. Fakat o karargah sıfırının hep söylediğim kadar alaycı, hain olmadığın da eklemeliyim. Hatasını kabullenmiş, utangaç yüzünü merhametsiz elleriyle kapamış bir aşk sıfırıydı o da.
Aşk, o çok bilinmeyenli, her zaman sıfıra eşit olan hayat denkleminin, çözeni en çok uğraştıran en karmaşık birimidir. Parantez içinde ik iks üzeri üç eksi iki ye kare artı üçün kareköküdür aşk. İçinde ne olup bittiğini bir türlü çözemeseniz de sonucunu bilirsiniz. Parmağınıza gürültüyle geçen bir yüzük, hangi rakama benziyor sizce?
Bir artı bir eksi daha sıfır edecek biliyorsunuz artık, bu oyunun kuralı böyle. Sabah uyanıp akşam uyumak için gözünüzü kapadığınızda eşitliğin sağına bir alaycı sıfır daha atmış oluyorsunuz korkmayın. Birinin ardından koşuyorsanız, vektörel toplamlar sıfır olsun diye, o sizden kaçıyor demektir korkmayın, oyun bu. Gündüz olduysa gece yaklaşıyor demektir. Alaycı, hain, ukala, vazgeçilmez kocaman mavi bir sıfıra benziyor dünya, korkmayın. Elde var sıfırı hüznün. "Dönüp dolaşıp geleceksin aynı şehre" sıfırın edebiyattaki kerşılığıdır. Sıfıra sıfır elde var sıfır, korkmayın sakın. Bu bir oyun.
Ölüm, hayat denklemini sıfıra götüren eşittir işareti, aşk eşitliğin solundaki en karmaşık birim, günler denklemin sabit sayıları, kederler, sevinçler, heyecanlar, üslü sayıların üsleri, iks ve ye herhangi iki kişi. Bütün bunlar birbiriyle çarpılır, toplanır, bölünür, çıkarılır ve iks ile ye arasında şaşılacak bir ilişkiyle sürerek tamamlanır bir sıfıra. Gerçek hayatta işimize yaramayacak sandığımğız bir formül, olan biteni nasıl da sezdirmeden , korkutmadan özetlemiş bir bakın. Alicia, hala aşık mı bilmem ama, John şizofren olmadığına göre kurel gereği artık o da aşık olmamalı. Siz kural gereği sıfırda dengeye olacak olan oyunda, eşitliği hangi değerde sağlayacağınız konusunda tedbirli olmayı planlayacaksınız. Ama nafile, değişkenler yerinden oynasa da sonuç değişmeyecek biliyorsunuz artık; aşk da bir oyun ve toplamı haindir.
İşte Nash'in teoreminin, yerini, zamanını ve değerini mutlak bir ifadeyle tanımlayamadığı değişken...
Önemsiz neşelerle tatlandırılmış yaşamak ağrısı, geçici heyecanlarla seyreltilmiş sıkıntı çökeleği, tadımlık gülümsemelerin lezzet verdiği doyurucu bir kederle koşturuyoruz, bize bilinmez kollarını ağız dolusu gülerek açmış bekleyen, kocaman bir sıfıra...
Belli belirsiz kederliyim, yağmur pencerelere kararsız birler çiziyor dışarıda...